In dit interview spreken we Jeanine de Graaf van Stichting VisiteClowns. Een stichting die clownsbezoekjes organiseert voor mensen met een verstandelijke beperking en mensen met dementie. In dit interview legt Jeanine uit wat de stichting doet en deelt zij een aantal bijzondere ervaringen.
Luister je liever naar de podcast? Luister ‘m hier.
Wie is Jeanine en hoe is Stichting VisiteClowns ontstaan?
Ik ben Jeanine de Graaf, directeur en clown van stichting VisiteClowns en wij komen bij mensen met dementie in de verpleeghuizen en bij mensen met een verstandelijke beperking in zorginstellingen. En dat doen we ondertussen al tien jaar.
Wat doen clowns tijdens zo’n bezoek aan een instelling?
Tijdens een bezoek komen er twee clowns écht op bezoek. Dit betekent dat we mensen met respect benaderen. We zien er mooi uit, heel kleurrijk en weinig geschminkt. Als clown is het heel belangrijk dat je open denkt en communiceert. Dus je improviseert alles en wanneer je mensen benadert zorg je dat je in contact komt. Dat is het belangrijkst.
Je doet dit nu al tien jaar met heel veel plezier. Hoe is dit idee en die passie ontstaan bij jou?
Ik werkte zelf als leidinggevende in de thuiszorg en ik was het eerlijk gezegd gewoon heel erg zat. En toen ben ik gaan onderzoeken wat ik kon doen met mijn creativiteit. Zo ben ik uitgekomen bij clowns cursussen. En via die cursus kwam ik twintig jaar geleden al terecht in een verpleeghuis. En daar zaten mensen alleen maar te zitten, te slapen en tv te kijken. Er was toen nog eigenlijk bijna niks voor mensen met dementie. En dat was voor mij eigenlijk zo’n klik dat ik dacht, daar moet echt iets voor opgezet worden!
Toen ben ik ook andere vrouwelijke clowns tegengekomen en hebben we na een aantal jaar de stichting met zijn drieën opgezet. Ondertussen zijn we tien jaar verder en hebben we negen clowns. Ik zat altijd in het bestuur en zo’n twee jaar geleden ben ik directeur geworden.
Wat doet zo’n bezoekje van een clown aan iemand met een verstandelijk beperking?
Voor mensen met een beperking spelen we grootser. Je kan meer doen. Mensen met dementie zitten vaak heel verstilt en bij hen moet je meer aftasten. Dit is bij mensen met een verstandelijke beperking wel echt anders. Ook al heb je natuurlijk ook mensen met autisme of mensen met meervoudige verstandelijke beperking en daar tast je ook wat meer af.
Maar over het algemeen kun je bij mensen met een verstandelijk beperking groter uitpakken en meer bombarie maken als clowns.
Staan mensen met een verstandelijk beperking dus heel open voor clowns?
Nou, niet iedereen. Autisten kijken wat meer de kat uit de boom. Maar dat is de uitdaging voor de clown. Om toch contact te kunnen maken, met iedereen. En wat je ziet is dat autisten, ook al vinden ze het misschien spannend, toch stil kunnen genieten. Als je de grens van afstand en nabijheid maar goed in de gaten houdt.
Zie je bij een bezoekje aan mensen met dementie iets anders gebeuren?
Deze mensen hebben natuurlijk een heel normaal leven geleid met goed verstandelijk vermogen. Door hun dementie is de schil van hoe je je gedraagt weggevallen. Zij reageren ook vanuit hun gevoel. Dus als ze je leuk vinden worden ze heel blij en reageren ze ontzettend enthousiast.
Als ze wat afwachtend zijn doe je dit zelf ook als clown en zorg je dat ze zich heel langzaam kunnen openen. Dit doe je door middel van een lied of een muziekje of door eerst naar tien andere mensen te gaan en pas aan het eind naar die persoon.
Wat er gebeurd is dat we echt 99,9% van de mensen echt kunnen bereiken.
Jullie zijn ooit begonnen in Ochten en komen vandaag de dag in het hele land. Jullie gaan daarbij graag langdurige relaties aan met instellingen en tehuizen. Vinden jullie dit belangrijk?
Ja, dat vind ik heel belangrijk. Omdat deze instellingen en tehuizen echt de meerwaarde van de clown zien. Dat we anders communiceren en mensen op een andere manier bereiken dan de zorg. Wij kunnen door onze creativiteit, intuïtie en fantasie mensen een geluksmoment of aandacht moment bezorgen waardoor mensen zich anders voelen.
Zie je dan ook vaste gezichten terug die jullie herkennen?
Wij herkennen de mensen altijd. Maar mensen herkennen mij niet zo zeer, maar meer de clown an sich.
Wat we hoorden is dat een vrouw moeite had om naar de pedicure te gaan. Door ons bezoek had ze zo gelachen en was ze zo rustig geworden dat ze zonder problemen naar de pedicure ging.
Is er een moment dat jouw echt is bijgebleven?
Ja ik houd zelf heel erg van schepen. Ik was in Ochten en stond op een balkon met een meneer en als clown ga je echt op je intuïtie af. Hierdoor ontstaan bijzondere dingen die je van tevoren niet kunt bedenken. Ik begon uit mezelf een scheepstoeter na te doen. Het toeval wilde dat die man gevaren had. We kregen toen een heel gesprek over zijn schip. En toen hebben we ook nog een zeemanslied gezongen. Prachtig!
Ik kan me voorstellen dat als het goed gaat en je maakt echt contact met iemand dat het jou ook heel veel brengt, veel energie en vrolijkheid.
Ja het geeft ontzettend veel voldoening.
In principe wordt er betaald voor een klant maar jullie helpen ook bij het aanvragen van subsidie bij lokale fondsen?
Ja, we bekijken samen de vraag van de instelling en dan kijken we welke fondsen in de buurt van dat huis zitten en dan vragen we bij dat fonds financiële ondersteuning aan.
Kan iedereen een bezoek aanvragen of is het alleen voor instellingen?
In principe iedereen. We hebben ook weleens een man gehad die voor zijn moeder een bezoek aanvroeg omdat ze tachtig werd.
En je kunt ook doneren aan de stichting?
Ja we zoeken altijd donateurs en sponsoren, bijvoorbeeld bedrijven in een kleine woonplaats die een verpleeghuis een bezoek cadeau wil doen.
Het is nu een heftige en eenzame tijd voor de kwetsbare groepen die jullie bezoeken. Hoe heeft corona jullie werk beïnvloedt?
Ja het is heel anders gelopen dan gedacht. We dachten eerst ‘o, we kunnen de huizen niet meer binnen.’ Maar toen zijn we met twee clowns begonnen met ‘raambezoek’. Dus zij zijn ramen gaan wassen.
We hebben heel snel overleg gehad om iets mogelijk te maken. We hebben besloten om met één clown gratis raambezoeken te gaan doen. We wilden laten zien dat we er echt voor de mensen zijn.
We hebben al meer dan honderd bezoeken gedaan. Eigenlijk hebben we daardoor ook weer fondsen geld gekregen omdat fondsen dit initiatief prachtig vonden.
Jullie zijn een uniek concept gestart: Creatief met clowns na corona. En jullie doen met dit concept ook mee aan een wedstrijd toch?
Ja, het is een uniek concept dat ik twee jaar geleden uit Frankrijk heb gehaald. We hebben creatief met clowns al eens uitgevoerd maar door de huidige situatie heb ik dit project omgebogen naar creatief met clowns na corona. We gaan een huis bezoeken en twee clowns komen dan op in een wit pakje met een koffer vol kleding en gaan daar voor de mensen improviseren.
Als je twee clowns neerzet in een wit pakje gebeuren er de meest wonderlijke dingen. Door een wit pakje zijn ze heel kwetsbaar en daardoor kan van alles gebeuren. Ze kunnen roodkapje en de boze wolf worden, maar ook een brandweerman of een zwerver. Clowns kunnen ontzettend goed improviseren en hebben een hele grote fantasie.
Door mensen vragen te stellen als ‘is deze jas te groot’? Proberen we mensen te prikkelen en reactie uit te lokken. Het is dus interactief.
We doen dus mee aan de verkiezing van VOOR en als we winnen kunnen we wel 120 bezoeken gaan doen in de verpleeghuizen. Dat zou fantastisch zijn want daarmee bereiken we echt meer dan 3000 mensen die daardoor echt een blij moment meemaken.
Ik las dat er zelfs wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar wat voor effect clowns hebben op mensen met dementie?
Ja we hebben vorig jaar tijdens creatie met clowns een onderzoeker erbij gehad die keek: wat is nu echt het effect van clowns op mensen met dementie. En daarin zie je dat als clowns regelmatig terugkeren herkenning plaatsvindt. Van mensen met dementie wordt gezegd dat die alles vergeten, maar dat is dus niet zo. Door het interactief clownen, door prikkelen, door kleur en muziek te gebruiken en op gevoelsniveau te spelen zie je dat mensen echt opleven en echt blij worden. Dat ze geprikkeld raken waardoor ze meer actief zijn.
Is dat onderzoek ondertussen afgerond?
Dat onderzoek is inderdaad afgerond. Volgend jaar is er een clown congres en we hopen dan dat project op film te kunnen laten zien en dat onderzoek te kunnen presenteren.
Je hoort en ziet dus dat een bezoek van een clown dus echt iets voor mensen betekent. Ik vind het heel mooi en het raakt mij echt en ik hoop dat het jullie als lezers ook raakt en dat jullie gaan stemmen op het project van Stichting VisiteClowns. Dat kan via onderstaande link!
https://www.voor.nl/voorbeeld-projecten
